Hof van Cassatie

Het Hof van Cassatie heeft een aantal algemene bevoegdheden.

Het Hof van Cassatie heeft als belangrijkste bevoegdheid uitspraak doen over voorzieningen in cassatie.

Het Hof van Cassatie neemt kennis van voorzieningen in cassatie tegen:

• beslissingen in laatste aanleg van de hoven en rechtbanken, d.w.z. waartegen geen hoger beroep meer mogelijk is;
• beslissingen inzake lokale belastingen; 
• arresten van de Raad van State inzake bevoegdheidsconflicten tussen de Raad en de rechterlijke macht;
• tuchtrechtelijke beslissingen van verschillende raden.

In welbepaalde gevallen doet het Hof van Cassatie uitspraak in feite en in rechte.

Het gaat meer bepaald om de volgende gevallen:

• de wraking van de raadsheren bij het hof van beroep, bij het arbeidshof en bij het Hof van Cassatie:
  • De wraking is een procedure voor het Hof om over de objectiviteit van de rechter te oordelen; 
  • Elke partij moet zeker zijn dat de rechter die kennis neemt van de zaak onpartijdig is. De rechter moet een zaak immers op een objectieve manier behandelen. In geval van gewettigde verdenking wat de onpartijdigheid van de rechter betreft, kan de partij die denkt dat ze benadeeld kan worden, de rechter wraken. In dat geval wordt de rechter door een andere magistraat vervangen.
• hoger beroep tegen de tuchtrechtelijke beslissingen van de Orde van de advocaten bij het Hof van Cassatie;
• de schorsing of de afzetting van de leden van de Raad van State. 

Het Hof van Cassatie heeft eveneens bijzondere bevoegdheden.

Het Hof van Cassatie neemt o.a. kennis van:

• vorderingen tot nietigverklaring van de akten van bepaalde personen aangetast door overschrijding van bevoegdheid;
• de vorderingen tot onttrekking van de zaak aan de rechter: het gaat over gevallen waarin de eiser twijfelt over de strikte onpartijdigheid van de magistraat die kennis neemt van de zaak, ofwel omdat hij een te nauwe verwantschapsband met één van de partijen heeft, ofwel omwille van andere bijzondere feitelijke omstandigheden die hij ter beoordeling aan het Hof voorlegt;
• het verhaal op de rechter: het verhaal op de rechter is een buitengewone verhaalsprocedure en een burgerlijke vordering tegen een rechter of een magistraat van het openbaar ministerie inzake de aansprakelijkheid, in een zeer beperkt aantal gevallen, voor fouten begaan in de uitoefening van zijn ambt; 
• regelingen van het rechtsgebied: in zeldzame gevallen kunnen verschillende rechtscolleges van de rechterlijke orde elk apart uitspraak gedaan hebben over dezelfde vordering of over samenhangende vorderingen. Indien er een strijdigheid bestaat tussen die in kracht van gewijsde gegane beslissingen en noch de ene noch de andere nog in beroep kan worden hervormd, kan iedere partij een verzoekschrift tot regeling van rechtsgebied indienen bij het Hof. Desgevallend verklaart het Hof de verschillende procedures nietig en verwijst het alle partijen naar de rechter die het aanwijst;
• de conflicten van attributie: het Hof doet uitspraak over de conflicten van attributie tussen de administratieve en de rechterlijke rechtscolleges.

Enkel het Hof van Cassatie is bevoegd om uitspraak te doen over de vragen betreffende de interpretatie van de artikelen van boek IV van het Wetboek van Economisch Recht.

Indien de oplossing van een geschil van de interpretatie van een artikel van dat wetboek afhangt, kan de rechter voor wie de zaak aanhangig is een prejudiciële vraag stellen aan het Hof van Cassatie.

Een prejudiciële vraag is een juridische vraag van een rechter aan een hogere instantie m.b.t. de interpretatie van een rechtsregel. Tijdens de behandeling van de prejudiciële vraag door de hogere instantie wordt de procedure voor het rechtscollege die de vraag heeft gesteld opgeschort. De rechter zal vervolgens uitspraak doen met inachtneming van het gekregen antwoord.

De eerste voorzitter is de persoon die het Hof van Cassatie, een hof van beroep, of een arbeidshof leidt.

Eerste voorzitter is de titel van de hoogste magistraat in rang binnen de zittende magistratuur bij het Hof van Cassatie, het hof van beroep en het arbeidshof.

Hij staat aan het hoofd en waakt over het beheer en de organisatie van respectievelijk het Hof van Cassatie, een hof van beroep of een arbeidshof.

Hij kan zich laten bijstaan door een voorzitter en één of meerdere afdelingsvoorzitters aan het Hof van Cassatie en door één of meerdere kamervoorzitters aan het hof van beroep of het arbeidshof.

Er is een afdelingsvoorzitter in de rechtbank van eerste aanleg, in de arbeidsrechtbank en in de ondernemingsrechtbank.

De afdelingsvoorzitter wordt in het Hof van Cassatie sectievoorzitter genoemd. De sectievoorzitters worden aangewezen onder de raadsheren van het Hof van Cassatie. 

De organisatiestructuur van het Hof van Cassatie ziet er als volgt uit:

• eerste voorzitter;
• voorzitter;
• sectievoorzitters;
• raadsheren.

Voor meer informatie over de afdelingsvoorzitter in de rechtbank van eerste aanleg, in de arbeidsrechtbank en in de ondernemingsrechtbank, zie de rubriek “de voorzitter”.

De voorzitter staat aan het hoofd van verschillende vredegerechten en politierechtbanken, van een rechtbank van eerste aanleg, van een arbeidsrechtbank of van een ondernemingsrechtbank.

Daarnaast heeft ook het Hof van Cassatie een voorzitter - die bevindt zich in de hiërarchie onder de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie - en een voorzitter van het hof van assisen.

In de verschillende types rechtscolleges oefent de voorzitter een leidinggevende functie uit.

De rechtbanken van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbanken en de arbeidsrechtbanken zijn hiërarchisch georganiseerd.

De rechtbank van eerste aanleg is samengesteld uit:

• een voorzitter;
• naargelang het geval, één of meerdere afdelingsvoorzitters;
• één of meerdere ondervoorzitters;
• één of meerdere rechters.

De ondernemingsrechtbank bestaat uit:

• een voorzitter;
• één of meerdere afdelingsvoorzitters (behalve voor de rechtscolleges zonder afdelingen);
• één of meerdere ondervoorzitters (afhankelijk van het wettelijk personeelskader);
• rechters (beroepsmagistraten);
• rechters in ondernemingszaken, die in hun midden een voorzitter in ondernemingszaken aanstellen (lekenrechters).

De arbeidsrechtbank bestaat uit:

• een voorzitter;
• naargelang het geval, één of meerdere afdelingsvoorzitters;
• één of meerdere ondervoorzitters;
• één of meerdere rechters;
• meerdere sociale rechters (lekenrechters).

De voorzitter wordt bijgestaan door één of meerdere afdelingsvoorzitters en is belast met het algemeen bestuur van de rechtbank.

De afdelingsvoorzitter verzekert de dagelijkse leiding van de rechtbank onder het gezag van de voorzitter en heeft een aantal specifieke bevoegdheden.

Hij mag zich in zijn bestuurs- en organisatieopdrachten laten bijstaan door één of meerdere ondervoorzitters.

Het Hof van Cassatie is gestructureerd als volgt:

• eerste voorzitter;
• voorzitter;
• sectievoorzitter;
• raadsheren.

Er is ook een voorzitter van de vrederechters en de rechters in de politierechtbank. Die leidt, organiseert en coördineert de vredegerechten en de politierechtbanken van het arrondissement.

De procureur-generaal is de persoon aan het hoofd van het openbaar ministerie bij het Hof van Cassatie, het hof van beroep en het arbeidshof.

De procureur-generaal is de magistraat met de hoogste functie binnen het openbaar ministerie (de dienst wordt het parket-generaal genoemd). 

Bij het parket-generaal bij het Hof van Cassatie wordt hij door advocaten-generaal bijgestaan. Bij het parket-generaal bij het hof van beroep wordt hij door advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal bijgestaan. Bij het auditoraat-generaal bij het arbeidshof wordt hij door advocaten-generaal en substituten-generaal bijgestaan.

De titel van procureur-generaal omvat dus verschillende functies: 

• hoofd van het parket-generaal bij het Hof van Cassatie;
• hoofd van het parket-generaal bij de hoven van beroep en de arbeidshoven. De procureur-generaal is dezelfde persoon bij het hof van beroep en bij het arbeidshof.

In het hof van assisen wordt het openbaar ministerie vertegenwoordigd door de procureur-generaal van het hof van beroep of door de eerste advocaat-generaal, een advocaat-generaal, of een substituut van de procureur-generaal bij het hof van beroep.

De eerste advocaat-generaal is de magistraat van het openbaar ministerie die zich in de hiërarchie net onder de procureur-generaal bevindt.

De procureur-generaal heeft de leiding over zowel het parket-generaal als het auditoraat-generaal.

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal.

Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.

De advocaat-generaal maakt deel uit van het openbaar ministerie en treedt op in het Hof van Cassatie, in het hof van beroep en in het arbeidshof.

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal.

Bij het arbeidsauditoraat wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.

Algemeen

De griffie bestaat meestal uit een hoofdgriffier, één of meer griffiers-hoofden van dienst, één of meer griffiers en griffiepersoneel.

De griffier heeft niet alleen administratieve taken zoals het verloop van de zitting opvolgen, documenten opstellen of afschriften geven. Daarnaast is hij ook een volwaardige medewerker van de rechter en officieel bewaarder van veel documenten. In die zin werkt hij mee aan het vlotte verloop van alle activiteiten op het rechtscollege.

Het takenpakket van de griffier kan verschillen naargelang het soort rechtbank (vredegerecht, rechtbank eerste aanleg, arbeidsrechtbank, enz.).

In de griffie wordt er vaak nog ander personeel tewerkgesteld, zoals assistenten en medewerkers.

Vredegerecht.

Elk vredegerecht heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de vredegerechten. In elk plaatselijk vredegerecht zal de hoofdgriffier bovendien een plaatselijk leidinggevende griffier aanwijzen om hem bij te staan in de dagelijkse leiding van die griffie. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

Politierechtbank.

Elke politierechtbank heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt in de meeste arrondissementen bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de politierechtbank, die hij kan aanwijzen tot leidinggevende van een afdeling van de politierechtbank. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

De hoofdgriffier heeft de leiding over de griffie en waakt over de goede werking ervan.

Elk rechtscollege beschikt over zijn eigen griffie om de dossiers die daar vastgesteld zijn te behandelen.

Elke griffie heeft een hoofdgriffier. Hij wordt bij de uitvoering van zijn taken bijgestaand door één of meerdere afdelingsgriffiers, één of meerdere griffiers-hoofden van dienst, griffiers en door het administratief personeel.

De hoofdgriffier wordt bijgestaan door griffiers-hoofden van dienst en griffiers.

Onverminderd de door de griffiers uitgevoerde taken en de door hen geleverde bijstand, neemt de griffier-hoofd van dienst onder het gezag en het toezicht van de hoofdgriffier deel aan het bestuur van de griffie.

De hoofdgriffier kan één of meerdere griffiers-hoofden van dienst aanstellen om hem bij te staan in het bestuur van een afdeling.

De griffier staat de rechter bij in de uitvoering van zijn gerechtelijk ambt.

De griffier vervult de griffietaken en staat als zittingsgriffier de magistraat bij in alle verrichtingen van zijn ambt.

Er wordt enkel van die regel afgeweken in noodgevallen, als de griffier niet aanwezig kan zijn.

Dit zijn de taken van de griffier:

• Hij verzekert de toegankelijkheid van de griffie voor het publiek;
• Hij voert de boekhouding van de griffie;
• Hij verlijdt de akten waarmee hij belast is, bewaart de minuten, registers en alle akten van het rechtscollege waarbij hij is aangewezen en levert daarvan uitgiften, uittreksels of kopieën af;
• Hij bewaart de documentatie inzake wetgeving,
  rechtspraak en rechtsleer ten behoeve van de rechters;
• Hij maakt de tabellen, de statistieken en de andere documenten op waarmee hij overeenkomstig de wet of de besluiten belast is; hij houdt de registers en repertoria bij;
• Hij staat in voor de bewaring van de waarden, documenten en voorwerpen die overeenkomstig de wet bij de griffie zijn neergelegd;
• hij neemt de passende maatregelen om alle archieven onder zijn beheer in goede staat te bewaren, om ze te ordenen en te inventariseren, en dat ongeacht de vorm, de structuur en de inhoud ervan.

De griffier staat ook de magistraat bij:

• Hij bereidt de taken van de magistraat voor;
• Hij is aanwezig op de terechtzitting;
• Hij stelt het proces-verbaal van de behandeling en van de beslissingen op;
• Hij verleent akte van de verschillende formaliteiten waarvan de vervulling moet worden vastgesteld en verleent er authenticiteit aan;
• Hij stelt de dossiers van de rechtspleging op en ziet, in het kader van zijn bevoegdheid, toe op de naleving van de geldende regels.

Er zijn één of meerdere griffiers in alle rechtscolleges (vredegerecht, politierechtbank, rechtbank van eerste aanleg, ondernemingsrechtbank, arbeidsrechtbank, enz.).

De advocaat adviseert een partij en vertegenwoordigt ze voor de rechter.

Voor meer info over de rol van de advocaat, raadpleeg de website van de Orde van Vlaamse Balies (https://advocaat.be/).

U zal er ook meer inlichtingen vinden over de taken van een advocaat, zijn honoraria en ook over hoe je een advocaat kan kiezen.

In België bestaan er verschillende ordes van advocaten, namelijk:

• de orde van advocaten binnen elk gerechtelijk arrondissement, behalve in Brussel, waar er een Franstalige en een Nederlandstalige orde is;
• de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie;
• de Orde van Vlaamse Balies en de "Ordre des barreaux francophones et germanophones".

Tenslotte bestaat er nog een Federale Raad van de Balies. De Federale Raad van de Balies bestaat uit tien leden waarvan er vijf gemandateerd zijn door de Ordre des barreaux francophones et germanophones en vijf door de Orde van de Vlaamse Balies, en dat voor een termijn van twee jaar die één enkele keer hernieuwbaar is. De Raad wordt voorgezeten door de stafhouder van de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie.

Een advocaat moet minstens tien jaar bij de balie ingeschreven zijn en geslaagd zijn voor het examen van de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie om door de Koning benoemd te kunnen worden tot advocaat bij het Hof van Cassatie. Er is maar een zeer beperkt aantal advocaten bij het Hof van Cassatie.

De referendaris is een dokter, licentiaat of houder van een masterdiploma in de rechten die de magistraat van de zetel bijstaat.

Referendarissen kunnen bij de hoven van beroep, de arbeidshoven en verschillende rechtbanken aangesteld worden. Ze helpen de magistraten van de hoven en rechtbanken, maar ze zijn zelf geen magistraten.

Referendarissen werken ook bij het Hof van Cassatie, waar ze zowel de raadsheren als de leden van het parket-generaal bijstaan.

De referendarissen bereiden het juridisch werk van de magistraten voor volgens de instructies die ze krijgen in hun verschillende dossiers. Ze zijn niet bevoegd om taken van de griffie uit te voeren.

De referendarissen staan onder de verantwoordelijkheid en het toezicht van de korpschef van het rechtscollege waarin ze aangesteld zijn.